آنچه باید درباره انواع پوکی استخوان بدانید

آنچه باید درباره انواع پوکی استخوان بدانید

امروزه افراد زیادی به ویژه زنان بالای 50 سال دچار پوکی استخوان هستند. در این بیماری شکل کلی استخوان ها تغییر می کند و ممکن است جان بیمار را به خطر اندازد. نکته قابل ذکر آن است که این بیماری اگر در زمان مناسب تشخیص داده شود، قابل پیشگیری بوده و می توان آن را درمان کرد. با این حال متاسفانه در اکثر اوقات این بیماری به دلیل نداشتن آگاهی و اطلاعات کافی بیمار، دیر شناخته می شود و به شرایط وخیم خود می رسد. پوکی استخوان به خودی خود باعث ایجاد کمر درد نمی شود اما با وجود این بیماری، ستون فقرات افراد بشدت ضعیف شده و مستعد آسیب ها و مشکلات بعدی می شود. از نشانه های اولیه این بیماری می توان به شکستگی استخوان اشاره کرد. در صورتی که پوکی استخوان در بدن فرد پیشرفت کند، بیمار دچار درد و ناتوانی خواهد شد. در ادامه به روند بیماری، انواع پوکی استخوان، عوامل موثر در بروز چنین بیماری اسکلتی و راه های درمان آن خواهیم پرداخت.

بر طبق آمار های به دست آمده، حدود  هشت میلیون زن و دو میلیون مرد، در ایالت متحده آمریکا به پوکی استخوان دچار هستند و همانطور که گفته می شود، این بیماری از جمله شایع ترین بیماری ها در میان مردم است. هر فردی ممکن است به این مشکل دچار شود لزا پیشگیری از آن برای همه افراد لازم است. برخی از آمار های به دست آمد حاکی از اطلاعات زیر است:

• حدود 1.5 میلیون نفر به پوکی استخوان دچارند و از شکستگی استخوان خود رنج می برند. حدود 700 هزار نفر نیز دچار شکستگی استخوان می شوند.
• از هر دو نفر خانم یک نفر، و از هر چهار نفر مرد یک نفر، از 50 سالگی به بعد دچار این بیماری می شوند.
• طبق گزارشات 24 درصد از شکستگی های گزارش شده در افراد 50 سال به بالا اتفاق افتاده است.

انواع پوکی استخوان و نشانه های آن

بر اساس گفته های سازمان جهانی بهداشت، بیماری پوکی استخوان به معنای کاهش توده استخوان ها است و مشکل اسکلتی محسوب می شود. این بیماری دو نوع است:

پوکی استخوان نوع یک:

نوع اول این بیماری بین زنان 50 تا 70 سال متداول تر است و پس از یائسگی زنان بیشتر اتفاق می افتاد که به علت کاهش شدید هورمون استروژن در بدن است. در این نوع از بیماری، مایع میانی استخوان از بین می رود. طی این اختلال، استخوان اسفنجی یا ترابکولار کم می شود و در نهایت کاهش استحکام استخوان ها، شکستگی بخش هایی از اسکلت مانند مچ دست و ستون فقرات را در پی خواهد داشت.

پوکی استخوان نوع دو:

در نوع دوم این بیماری، استخوان های ترابکولار و کورتیکال نازک می شوند و بیشتر در سنین 70 سال به بالا به وجود می آید که  احتمال بروز آن در بین زنان دو برابر مردان است. این نوع از بیماری باعث شکسته شدن استخوان های لگن و ستون فقرات می شود.

در اکثر موارد، نوع یک و نوع دوم این بیماری با هم اتفاق می افتند. نوع یک را می توان از مراحل ابتدایی شناسایی کرد و از همان ابتدا جلوی آن را گرفت. این بیماری ممکن است در بعضی از افراد به عنوان مشکل اولیه و در بعضی دیگر مشکل ثانویه محسوب شود. حدود 20 درصد از زنان و 40 درصد از مردانی که به این بیماری مبتلا هستند، دلایل ثانویه ای برای ابتلای آن ها وجود داشته است. برای یافتن دلیل ثانویه ابتلا به این بیماری باید با پزشک متخصص مشورت کنید. معمولا متخصص پس از بررسی سوابق بیماری های خانوادگی فرد، معاینات فیزیکی انجام می دهد. در واقع این بیماری به علت کاهش بسیار زیادی از میزان تراکم مواد معدنی استخوان به وجود می آید.

علائم پوکی استخوان شدید

اگر این بیماری به موقع شناسایی و درمان نشود، پوکی استخوان شدید تر خواهد شد. همانطور که پیش تر گفتیم با کاهش نازک شدن و کاهش تراکم استخوان ها، احتمال شکستگی استخوان ها افزایش می یابد. افراد مبتلا به پوکی استخوان شدید ممکن است در اثر یک زمین خوردن ساده، دچار شکستگی شدید شوند. جالب است بدانید استخوان های نازک این افراد حتی گاهی بر اثر عطسه یا سرفه شدید نیز می شکند و درد زیادی را به همراه خواهد داشت. علاوه بر آن کمر درد و گردن درد و از دست دادن قد نیز شامل  علائم این بیماری خطرناک است. کمر درد و گردن درد  و از دست دادن قد بر اثر نوعی شکستگی فشاری به وجود می آیند. طی این شکستگی، شکستگی در یکی از مهره های ستون فقرات ایجاد می شود. در واقع مهره های ستون فقرات افراد مبتلا به پوکی استخوان شدید به اندازه ای ضعیف می شود که تحمل فشار طبیعی ستون فقرات را نیز ندارد و به راحتی می شکند.

زمان بروز بیماری

در سنین پایین مقدار استخوان بیشتری در بدن ساخته می شود و بیشترین توده استخوانی مربوط به 30 سالگی است. پس از آن که سن فرد افزایش می یابد و پیر می شود، توده استخوانی او کاهش می یابد. از همین رو، افراد با سنین بالاتر، بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند. به طور معمول از دست دادن توده استخوانی در دهه سی ام زندگی فرد شروع می شود. در این سن خانم ها مقدار قابل توجهی از استخوان های خود را از دست می دهند.  حدود یک درصد از استخوان اسفنجی یا ترابکولار و حدود 0.5 درصد از استخوان کورتیکال در طول سال از بین می رود. هورمون استروژن یکی از مهم ترین عوامل ایجاد استحکام در استخوان هاست. دو نوع سلول در ارتباط با استخوان ها وجود دارند، یکی سلول های استئوکلاست که سلول های از بین برنده استخوان هستند و دیگری سلول های استئوبلاست که سلول های سازنده استخوان هستند. در صورت نبودن هورمون استروژن در بدن، سلول های از بین برنده استخوان ها یعنی استئوبلاست فعالیت بیشتری دارند و در نتیجه استخوان های بیشتری از بین می روند. علاوه بر آن این فعالیت ها باعث نازک شدن استخوان ها می شود. با رسیدن زنان به سن یائسگی و کاهش میزان هورمون استروژن در بدن آن ها، نرخ کاهش توده استخوانی به 2  تا 3 درصد در سال افزایش می یابد. پس از گذشت 8 تا 10 سال، این نرخ به نرخ قبلی یعنی حدود 1 تا 0.5 درصد می رسد. این چرخه از دست دادن توده استخوانی به ویژه بعد از یائسگی، به علت اصلی پوکی استخوان در زنان تبدیل شده است.

پیشگیری از پوکی استخوان

راه های زیادی برای پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان نوع یک وجود دارد. اغلب این راهکار ها را می توان به صورت فردی انجام داد و باید از سنین پایین انجام شوند. همانطور که پیش تر در متن گفته شد، بیشترین میزان توده استخوانی در سن 30 سالگی وجود دارد.  این موضوع که بیشترین میزان توده استخوانی فرد چه قدر است و چه میزان از آن از نگه داشته می شود و چه مقدار از آن، از دست می رود به عوامل مختلفی بستگی دارد. برخی از این عوامل عبارتند از:

ژنتیک و وراثت

برخی افراد به خاطر ژنتیک خود بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. همانطور که می دانید، ژنتیک نقش بسیار مهمی در ابتلا به بیماری های مختلف ایفا می کند. طبق تحقیقات حدود  75 درصد از بیشترین توده استخوانی فرد، تحت تاثیر ژنتیک او است. ویتامین D  و استروژن ها بر روی تراکم استخوان تاثیر می گذارند. در صورتی که فرد از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به پوکی استخوان باشد، با کمک رژیم غذایی مناسب، ورزش و انجام منظم آزمایشات مربوط به توده استخوانی، می تواند کیفیت استخوان های خود را بهبود ببخشد.

انجام ورزش و تمرینات بدنی

ورزش های قدرتی و هوازی که باعث انقباض عضلات می شوند، می توانند تراکم استخوان در ستون فقرات را افزایش دهند. انجام 20 تا 30 دقیقه فعالیت هوازی، به مدت حدود سه تا چهار روز در هفته، راهی مناسب و موثر برای افزایش تراکم استخوان ها است. طبق تحقیقات انجام شده انجام پیاده روی، دویدن آهسته و بالا رفتن از پله ها، سه بار در هفته و مصرف کلسیم در روز، تراکم استخوان ها را افزایش می دهد. هنوز تحقیقات زیادی برای تاثیر شنا کردن در استخر و ورزش های آبی بر تراکم استخوان ها، در دسترس نیست. البته شایان ذکر است که افراد دارای پوکی استخوان باید در انجام ورزش محتاط باشند. تمرینات ورزشی که شامل پیچ و تاب دادن به ستون فقرات یا خم شدن کمر به جلو است، ممکن است برای این افراد خطرناک باشد. کسانی که به این بیماری مبتلا هستند، باید پیش از شروع ورزش، با پزشک متخصص خود مشورت کنند.

تغذیه و رژیم غذایی

مصرف مقدار مناسبی از کلسیم و ویتامین D برای حفظ استحکام استخوان ها ضروری است. بر اساس تحقیقات انجام شده حدود 70 درصد از افراد ویتامین D  و کلسیم کافی دریافت نمی کنند. در ادامه به میزان مناسب کلسیم و ویتامین D اشاره می کنیم:

• برای زنان پیش از یائسگی یعنی در سن 25 تا 50 سالگی و پس از یائسگی که دارو های جایگزین استروژن را مصرف می کنند، 1000 میلی گرم کلسیم و 400 واحد ویتامین D مقدار مناسبی برای حفظ تراکم استخوانی آن ها است. البته زنانی که در دوران شیردهی و بارداری هستند باید روزانه 1500 میلی گرم کلسیم استفاده کنند.
• زنانی که پس از یائسگی سن آن ها از 65 سال کمتر است و دارو های جایگزین استروژن را مصرف نمی کنند، باید روزانه 1500 میلی گرم کلسیم و 400 تا 800 واحد ویتامین D دریافت کنند.
• زنانی که سن آن ها 25 تا 65 سال است می توانند حدود 1000 میلی گرم کلسیم در طول روز مصرف کنند.
• همه افرادی که سن آن ها از 65 سال بیشتر است، می توانند 1500 میلی گرم کلسیم به صورت روزانه دریافت نمایند.

مصرف کلسیم

کلسیم در اغلب مواد غذایی که روزانه مصرف می شود وجود دارد، لبنیات مانند شیر و ماست و پنیر، سبزیجاتی با برگ های پهن و بزرگ مانند اسفناج، حبوبات غلات  و همچنین بعضی از ماهی، از جمله مواد غذایی هستند که کلسیم بالایی دارند. علاوه بر مواد غذایی، مکمل های کلسیم نیز وجود دارند که افراد می توانند با مشورت پزشک، آن ها را مصرف کنند. از آنجا که هر کدام از مکمل ها، به میزان متفاوتی کلسیم دارند، باید پیش از مصرف آن ها حتما به پزشک مراجعه کرد و طبق توصیه او از آن ها استفاده کرد تا میزان مناسبی کلسیم دریافت شود.

مصرف ویتامین D

ویتامین D در غلات صبحانه، شیر، آب میوه هایی مانند پرتقال، جگر و برخی از ماهی های چرب یافت. علاوه بر آن با قرار گرفتن در معرض نور خورشید، بدن انسان مقداری ویتامین  D  تولید می کند. مکمل های ویتامین D  نیز مانند مکمل های کلسیم وجود دارند که افراد می توانند از آن ها استفاده کنند. یک برنامه غذایی سالم و غنی از ویتامین ها و مواد معدنی می تواند نقش موثری در پیشگیری از ابتلا به بیماری پوکی استخوان داشته باشد. برای مثال برنامه غذایی که شامل پروتئین و سدیم بالا باشد باعث از بین رفتن مقدار زیادی کلسیم از طریق ادرار می شود و از کلسیم را بدن خارج می سازد. طبق تحقیقات مصرف بیش از حد کلسیم یعنی حدود 2000 میلی گرم در طول روز می تواند باعث ایجاد سنگ کلیه  و دیگر اختلالات کلیوی شود و سلامتی افراد به خطر اندازد. اما اگر کلسیم به میزان مناسب و درست مصرف شود، تاثیر منفی بر سلامتی انسان نخواهد داشت. بیماران کلیوی پیش از مصرف مواد غذایی کلسیم دار، باید با پزشک خود مشورت کنند.

عوامل موثر در پوکی استخوان

• سن افراد: افزایش سن از عوامل مهم بروز این بیماری است. در طول زندگی، استخوان های قدیمی که شکسته می شوند، استخوان های جدید رشد می کنند. با وجود آن در سن 30 سالگی استخوان ها شروع به نازک شدن می کنند و تراکم خود را از دست می دهند
• یائسگی: زنان بین سنین 45 تا 55 سال که دچار یائسگی می شوند، به علت کاهش هورمون استروژن، اغلب آن ها دچار این بیماری می شوند و استخوان هایی کم تراکم و شکننده خواهند داشت.

از دیگر عوامل موثر بر این بیماری می توان به موارد زیر نیز اشاره کرد:

• زن بودن
• ژنتیک
• داشتن سابقه ابتلا به این بیماری در خانواده
• برنامه غذایی نامناسب
• بی تحرکی و نداشتن فعالیت های ورزشی
• استعمال دخانیات و کشیدن سیگار
• لاغری شدید

همانطور که گفته شد بعضی از این عوامل مانند برنامه غذایی نامناسب و بی تحرکی با تغییر عادات قابل تغییر هستند. شما می توانید یک رژیم غذایی سالم را در پیش بگیرید و فعالیت های ورزشی مناسب را آغاز کنید. در صورتی که اولین نشانه های این بیماری را مشاهده کردید به پزشک خود مراجعه کنید و تحت درمان قرار گیرید.

مدت زمان لازم برای بهبود

اگر فرد دچار شکستگی استخوان باشد، مدت زمان مورد نیاز برای بهبودی او به عوامل مختلفی مانند محل شکستگی، شدت و وخامت،  سن و سابقه بیمار بستگی دارد.